Stara Przędzalnia – Żyrardów

Jeśli lubicie postindustrialne klimaty, to musicie przyjechać do Żyrardowa! Znajdująca się tutaj osada fabryczna jest obecnie jedynym w Europie, zachowanym w całości, zespołem urbanistycznym miasta przemysłowego z XIX i początku XX wieku. Co ciekawe, większość budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej nadal pełni swoją funkcję. Na listę zabytków wpisano całą osadę o powierzchni 70 hektarów i ponad 170 budynków. Obecnie czynione są starania o wpisane Żyrardowa na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Sam Żyrardów położony jest 45 kilometrów od Warszawy, w weekend dotarcie samochodem zajmuje około 30 minut. A zatem jest to super pomysł na jednodniową wycieczkę. Tym, którzy byli w Łodzi i zachwycili się postindustrialną architekturą – tutaj będą mieli jakby Łódź w miniaturce. Naprawdę można poczuć podobny klimat.

Stara Przędzalnia

Stara Przędzalnia to budynek dawnej fabryki lniarskiej, uruchomionej w 1829 roku. Pierwszym dyrektorem fabryki był Philip de Girard i to od jego nazwiska powstała nazwa miasta Żyrardów. Fabryka dała bowiem początek miastu. W ówczesnej Europie była to jedna z największych i najnowocześniejszych fabryk lniarskich. W drugiej połowie XIX wieku fabryka została rozbudowana, a wraz z nią osada fabryczna. W osadzie fabrycznej znajdowało się osiedle dla robotników i kadry kierowniczej fabryki a także kościoły, szkoły, przedszkole, szpital, pralnia czy łaźnia miejska. 

Wchodząc na teren Starej Przędzalni bramą główną, zaraz po prawej stronie ukazuje nam się budynek widoczny za moimi plecami i powyżej

W ostatnich latach budynek Starej Przędzalni został zrewitalizowany i obecnie pełni funkcje mieszkalne, handlowe, usługowe oraz hotelowe. W trakcie prac adaptacyjnych na nowe funkcje – zachowano wszystkie wartościowe detale architektury postindustrialnej z początku XIX wieku.

Stara Przędzalnia położona jest w centralnej części Żyrardowa, na przeciwko głównego placu miasta z charakterystycznym Kościołem pw Matki Bożej Pocieszenia.

Już dochodząc do budynku Starej Przędzalni, na jej murze zewnętrznym widnieją zdjęcia i tablice informujące o historii miasta, a także samej fabryki. Uważam to za świetny pomysł, ponieważ nawet jeśli ktoś znalazł się w Żyrardowie przypadkowo i nie ma pojęcia o historii miasta ani jego zabytkach – to z tych tablic można w zasadzie poznać wszystko w pigułce.

Spacerując na terenie odrestaurowanych budynków Starej Przędzalni, od razu mamy skojarzenia z Manufakturą w Łodzi, o której pisałam tutaj Jeden dzień w Łodzi .Oczywiście Manufaktura jest olbrzymim kompleksem, natomiast Stara Przędzalnia ma charakter bardziej kameralny – ale przez to bardziej jesteśmy wstanie ją ogarnąć.

W 2013 roku obiekt Starej Przędzalni został laureatem w konkursie organizowanym przez Generalnego Konserwatora Zabytków. Zwyciężył w  kategorii specjalnej Architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki. Nagrodę przyznano za szeroki zakres prac konserwatorskich, rewitalizacyjnych i adaptacyjnych w zespole dawnych Zakładów Lniarskich w Żyrardowie, przeprowadzonych z poszanowaniem autentyzmu i charakteru zabytków poprzemysłowych.

Pasaż handlowy w Starej Przędzalni Obecnie w Polsce wiele pofabrycznych obiektów jest odrestaurowywanych. Najbardziej na bieżąco jestem oczywiście z tym, co się dzieje w Warszawie. Stąd śledzę postęp prac rewitalizacyjnych w Elektrowni Powiśle czy też dawnej fabryce Norblina. W Warszawie większość obiektów położonych w centrum uległa częściowym bądź znacznym zniszczeniom wojennym – dlatego prace związane z przywróceniem do życia takich miejsc wiążą się albo z odtworzeniem tych zburzonych budynków albo z połączeniem starych zachowanych obiektów z architekturą nową. Te rewitalizacje są niekiedy bardziej lub mniej udane.

Natomiast teren Starej Przędzalni w Żyrardowie zachował się w całości. Dlatego jest to taki ewenement. 

Na tablicy informacyjnej widniejącej na terenie obiektu możemy zobaczyć jak przędzalnia pierwotnie wyglądała. Przez lata zostały dobudowano jeszcze inne budynki, jednak kiedy spojrzymy na główną zabudowę, to widzimy przędzalnię jak żywą.

Charakterystycznym elementem całego obiektu jest wieża Starej Przędzalni

Dla dzieci ciekawostką była stara ciuchcia stojąca w pobliżu wieży

wsiadamy 😉

Na terenie obiektu Starej Przędzalni zrealizowano także nowoczesny i oryginalny projekt mieszkaniowy – Lofty de Girarda. Jest on zlokalizowany w autentycznym budynku przemysłowym z początku XX wieku – Nowej Przędzalni. Nowa Przędzalnia została otwarta w 1913 roku i w tamtym okresie były to najnowocześniejsze zakłady lniarskie w tej części Europy.  

Lofty de Girarda

Podsumowanie

Stara Przędzalnia to oczywiście nie jedyne miejsce warte odwiedzenia w Żyrardowie. Jest ona obecnie bardzo znanym obiektem, przyciągającym turystów, jednak warto zrobić sobie spacer choćby na rynek główny, a także przejść się w jego okolicach, żeby zobaczyć wiele innych zabytkowych budynków. 

Żyrardów i widoczny w oddali Kościół pw Matki Bożej Pocieszenia